Kruszyniany – Polskie szlaki turystyczne.

Tatarskim Szlakiem – wieś Kruszyniany.

W gra­ni­cach Pol­ski są dwie wsie tatar­skie, to Boho­niki i Kru­szy­niany woje­wódz­twie pod­la­skim.
Do dzisiaj mieszka tam ludność wywodzącą się ze społeczności tatarskiej.
We wsi znaj­duje się meczet oraz mizar – cmen­tarz muzuł­mań­ski.

Z Boh­ni­ków pro­wa­dzi szlak do wsi Kru­szy­niany.

Kru­szy­niany to wieś znaj­dująca się w woj. pod­la­skim, gmi­nie Kry­niki. Poło­żona w pobliżu rzeki Nie­tupy, w oto­cze­niu łąk, lasów i wznie­sień docho­dzą­cych do 161 m n. p.m.
Miej­sce o cie­ka­wej histo­rii, się­ga­ją­cej XVII wieku, kiedy to Jan III Sobie­ski w 1679 r. przekazał zie­mię Tata­rom, wal­czą­cym po stro­nie Rze­czy­po­spo­li­tej Obojga Naro­dów. Była to rekom­pen­sata za służbę oddziałów tatarskich w jego armii. Rot­mistrz cho­rą­gwi tatar­skiej, miał otrzy­mać tyle ziemi ile, zdoła obje­chać konno w ciągu jed­nego dnia. Do dzisiaj we wsiach Kru­szy­niany, Boho­niki, Sokółka, w Supra­ślu i w Bia­łym żyją do dziś potom­ko­wie tata­rów, zwa­nych Lip­kami lub Muśli­mami. Nazwa Lipki pocho­dzi od turec­kiej nazwy Litwy.
Tata­rzy po osie­dle­niu się w Kru­szy­nianach zbu­do­wali meczet, a pierw­sze zapi­ski o nim są w doku­men­tach z 1717 r. Obecny meczet został zbu­do­wany praw­do­po­dob­nie w dru­giej poło­wie XVIII w. lub w dru­giej poło­wie XIX w. W 1846 r. budy­nek, prze­szedł remont o czym, świad­czy kamień wbu­do­wany w fun­da­menty. Archi­tek­tura budynku nawią­zuje kształ­tem do oko­licz­nych kościo­łów z dwoma wie­żami. Z zewnątrz i wewnątrz pokryty jest drew­nianą boaze­rią w kolo­rze zie­lonym.
Ulu­bio­nym kolo­rem Maho­meta był kolor zie­lony. Znaj­duje się on na wielu fla­gach kra­jów islam­skich. W kora­nie znaj­duje się opis Raju i wizji zba­wie­nia „Będziesz nosił szatę zie­lo­nego koloru”.
Od strony pół­noc­nej na budynku znaj­dują się dwie drew­niane wieże. Na kra­wę­dzi dachu znaj­duje się trze­cia, nieco mniej­sza wie­życzka. Dachy obu wie­ży­czek mają kształt hełmu, na któ­rych szczycie znaj­duje się półksię­życ. Dach pokryty jest desecz­kami z drewna igla­stego.
Wnę­trze podzie­lone jest na dwie czę­ści, oddziel­nie dla męż­czyzn i kobiet.
Ściany ude­ko­ro­wane są tka­ni­nami i obra­zami z napi­sami arab­skimi i wer­se­tami z Koranu.
Podłogi pokry­wają dywany.

Należy wspo­mnieć, że 16. 03. 2010 r. meczet w Kru­szy­nianach zwie­dził książę Karol.

Meczety w Boho­ni­kach i Kru­szy­nianach zostały wpi­sane na kra­jową listę zabyt­ków Pol­ski i uznane za pomnik histo­rii.
28/29 czerwca 2014 r. nie­znani sprawcy, doko­nali aktu wan­da­li­zmu, malu­jąc na zabyt­ko­wych ścia­nach meczetu sym­bole pol­ski wal­czą­cej oraz świni uwa­ża­nej w isla­mie za zwie­rzę nie­czy­ste.
Znisz­czono także cmen­tarz muzuł­mań­ski zało­żony w II poło­wie XVII wieku przez śro­do­wi­sko tatar­skie.

W 2014 r. w Kru­szy­nianach ruszyły prace przy budo­wie Cen­trum Edu­ka­cji i Kul­tury Muzuł­mań­skiej Tata­rów Pol­skich. Pro­mo­cja zabyt­ków i kul­tury tatar­skiej adre­so­wana jest do poten­cjal­nych tury­stów w Pol­sce i za gra­nicą.
Innym zabyt­ko­wym obiek­tem jest Cer­kiew pod wezwa­niem św. Anny – pra­wo­sławna cer­kiew para­fialna. Kościół znaj­duje się na cmen­tarzu pra­wo­sław­nym w pobliżu drogi do Łosi­nian.
Cmen­tarz został zało­żony w XVIII wieku.

Cer­kiew wznie­siono w latach 1984–1985 na miej­scu drew­nia­nej, która spło­nęła w 1983 r.
Świą­ty­nia jest muro­wana, otyn­ko­wana z białą ele­wa­cją. Na dachu znaj­dują się meta­lowe dzwon­nice. Z tyłu pół­ko­li­ste pomiesz­cze­nie dosta­wione do bryły budynku. W 2015 r. cer­kiew prze­szła grun­towny remont.

Z atrak­cji tury­stycz­nych należy wymie­nić zbu­do­wany w 2006 r. Szlak eku­me­niczny wokół zalewu Ozie­rany o dłu­go­ści 5 km. Trasa ma począ­tek i koniec w Kru­szy­nianach. Teren upa­mięt­nia i uka­zuje zróż­ni­co­wa­nie reli­gijne i kul­turowe regionu, a przy tym pro­wa­dzi wśród prze­pięk­nych kra­jo­bra­zów.
Szlak eku­me­niczny to zespół kapli­czek i krzyży cha­rak­te­ry­stycz­nych dla poszcze­gól­nych reli­gii.
Na szlaku znaj­dziemy piękne rzeźby:
– Podla­skiego Dia­bła Kuwasa w kamie­niu
– Sta­ro­sło­wiań­ską Dzie­wannę w drew­nie
– Laso­wida, zało­ży­ciela tatar­skich Kru­szy­nian
– kapliczkę św. Eusta­chego
– bez­i­mien­nego żyda i inne.

Naj­waż­niej­szym punk­tem Szlaku jest wzgó­rze z trzema sym­bo­lami reli­gij­nymi:
– krzyż kato­lic­kich
– krzyż pra­wo­sław­nych
– półksię­życ muzuł­mań­ski
Dwu­ję­zyczne tablice, na któ­rych wid­nieją legendy i opo­wiadania przy­bli­ża­jące wie­dzę o każ­dej reli­gii.
Malow­ni­czy Szlak Eku­me­niczny to piękno przy­rody. 2 km przed Kru­szy­nianami znaj­duje się punkt wido­kowy Kosmata Góra.

Rezer­wat przy­rody Nie­tupa o powierzchni 273, 73 ha to rezer­wat, któ­rego celem jest sku­teczna ochrona ssa­ków, pta­ków, gadów, pła­zów, ryb i bez­krę­gow­ców.
Celem utwo­rze­nia rezer­watu jest ochrona bobra w zaba­gnio­nej doli­nie rzeki Nie­tupa.

Kru­szy­niany to miej­sce, które ma swoją historię, miejsce bardzo atrakcyjne turystycznie.
Historię opo­wia­dają atrak­cje i zabytki o wspa­nia­łej archi­tek­tu­rze, ślady przeszłości. Pamiątki po społecznościach, które na stałe odci­snęły swój ślad. Wieś zachowała swój charakter. Dzięki dzia­ła­niom instytucji społecznych możemy dziś odkry­wać ślady daw­nych kul­tur i naro­do­wo­ści.
Swoją histo­rię opo­wiada rów­nież świat przyrody Kru­szy­nian. Miej­sca, gdzie natura wycza­ro­wuje cudowne zja­wi­ska. Miej­sce, któ­rym są tereny wokół zalewu Ozie­rany, zielone tereny zacho­wane w sta­nie natu­ral­nym lub mało zmie­nio­nym.